Aktualności

Planowane zmiany prawa aborcyjnego

W ostatnim czasie w debacie publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej głośna jest sprawa zmian przepisów tzw. prawa aborcyjnego, do czego impulsem stał się projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. nr 17 z 1993 r., poz. 78 ze zm.) oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 ze zm.) wniesiony przez Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Stop aborcji’’.

W pierwszych omówieniach rzeczonego projektu wskazuje się, iż jej zasadniczą treścią jest dążenie do eliminacji prawa do samodzielnych decyzji związanych z prokreacją (tak: M. Płatek „Wstępne uwagi do opinii prawnej na temat projektu ustawy”, opinia Instytutu Spraw Publicznych z dnia 5 kwietnia 2016 r.¹ Zarazem niewątpliwą konsekwencją uchwalenia rzeczonej ustawy będzie zniesienie stanu, który jeden z nestorów polskiej jurysprudencji, prof. Andrzej Zoll w jednym ze swoich wywiadów określił jako „stabilizację” regulacji prawnej w zakresie przerywania ciąży. W obowiązującym na dzień dzisiejszy stanie prawnym, zgodnie z trafnym stanowiskiem tego karnisty: „Nie mamy przecież nakazu aborcji, pewne decyzje zostały zostawione tylko sumieniom poszczególnych ludzi. Prawem nie da się wszystkiego uregulować.”².

Tą właśnie stabilizację w sposób kategoryczny odrzuca przedłożony do Sejmu RP projekt nowelizacyjny. Jego istotą jest wprowadzenie całkowitego zakazu aborcji, w tym także w przypadkach, kiedy ciąża stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia matki (zob. art. 1 ptk 6)-8) projektu ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny)³. 

W zaistniałej sytuacji, która jest dalszym, obok prób faktycznego sparaliżowania polskiego Trybunału Konstytucyjnego, wyrazem działań o charakterze zdecydowanie wyjątkowym w skali państw Unii Europejskiej, gdzie w każdym państwie Europejskim poza Maltą i Irlandią można uzyskać aborcję na życzenie, zespół prawników zrzeszony w ramach niniejszej Kancelarii Prawnej informuje o swojej gotowości do świadczenia pomocy prawnej, w tym pomocy prawnej o charakterze całkowicie nieodpłatnym dla kobiet i innych osób, które mogą stać się ofiarami postępowań karnych wszczętych w konsekwencji uchwalenia przedmiotowych zmian stanu prawnego. 

Niezależnie bowiem od odpowiedzialności etycznej za wykonanie czynu w postaci aborcji, która jest indywidualną sprawą każdego człowieka i w różnych systemach etycznych czy religijnych jest oceniana odmiennie, za całkowicie niezasadne uważamy stosowanie tutaj instrumentów prawa karnego. W szczególności jako całkowicie niewłaściwe uważamy nowelizację przepisu art. 152 § 1 k.k. poprzez wprowadzenie czynu zabronionego zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 5 dla każdego, kto powoduje śmierć dziecka poczętego. 

Odczytywanie tego przepisu bowiem z związku z planowanym art. 115 § 24 k.k., zgodnie z którym „Dzieckiem poczętym jest człowiek w prenatalnym okresie rozwoju, od chwili połączenia się żeńskiej i męskiej komórki rozrodczej” prowadzić może do wszczynania postępowań karnych chociażby wobec osób sprzedających tzw. pigułki dzień „po”. Podstawą odpowiedzialności karnej takich osób będzie konstrukcja pomocnictwa do spowodowania śmierci dziecka poczętego, co prowadzić będzie do wykluczenia możliwości zastosowania dobrodziejstwa określonego w projektowanym art. 152 § 5 k.k. Innym słowy przewidywana regulacja dawać będzie podstawę do szerokiego prowadzenia postępowań karnych np. wobec farmaceutów czy autorów opracowań popularno-naukowych, instruujących jak skutecznie stosować środki regulacji prokreacji stosowane po odbyciu stosunku seksualnego. Takie rozwiązanie prowadzić będzie do drastycznego rozszerzenia kryminalizacji życia publicznego, do czego podstawę będzie narzucenia pewnej wizji społecznej tzw. społeczeństwa zamkniętego, gdzie prawo karne jest stosowane jako narzędzie represji wobec osób, które nie podzielają określonego światopoglądu. Zagrożenie to jawi się jako tym bardziej realne, iż ostatnie zmiany w funkcjonowaniu polskiej Prokuratury ujawniają dążenie do daleko idącego podporządkowania i instrumentalizacji tego organu wymiaru sprawiedliwości. Nie można również tracić z oczu faktu, iż w obecnej rzeczywistości prawnej utrudnienie czy torpedowanie możliwości kontroli prawnej uchwalanych ustaw w perspektywie ich zgodności z Konstytucją RP przez Trybunał Konstytucyjny czynić będzie nawet najbardziej niewłaściwy ich kształt de facto niemożliwym do zakwestionowania. Jedyną drogą okazać się może więc sporządzanie skarg do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej Państwa Polskiego. Niemniej jednak, w razie konieczności i w tym zakresie deklarujemy naszą gotowość do pełnego wparcia w walce o ochronę podstawowych praw człowieka i praworządności.  

Jasne jest bowiem, iż prawo karne jako instrument regulacji życia społecznego stosowany powinien być subsydiarnie z uwzględnieniem respektu dla wartości pluralistycznego społeczeństwa opartego na zasadzie tolerancji. 

Zarazem apelujemy do innych kolegów i koleżanek praktykujących w Polsce w zakresie prawa karnego i przyłączenia się do inicjatywy deklaracji wparcia dla kobiet i innych osób w przyszłych postępowania karnych, które mogą być prowadzone po wprowadzeniu tych zupełnie wyjątkowych przepisów. 

Adwokat (DE)/Prawnik Zagraniczny Sabina Ociepa-Mendel
Rechtsanwaltskammer Berlin/ IRP Poznań

Dr Marcin Byczyk
Okręgowa Izba Radców Prawnych / Poznań

¹ Opinia dostępna na stronie: http://www.isp.org.pl/uploads/pdf/26043646.pdf, ostatni odczyt w dniu 14.4.2016 r.

² Zob. wywiad z prof. A. Zollem dostępny pod adresem: http://info.wiara.pl/doc/989117.Prof-Zoll-ostro-o-polskim-prawie-aborcyjnym/2 (ostatni odczyt w dniu 14.4.2016 r.).

³ Wobec braku udostępnienia rzeczonego projektu na stronie Sejmu RP (sic!), na co zwraca uwagę też M. Płatek, loc. cit., s. 1 cytat za tekstem projektu dostępnym na stronie: http://www.ordoiuris.pl/.../ochrona_zycia_komitet_2016.pdf (ostatni odczyt w dniu 14.4.2016 r.).