Aktualności

Mediacja dla przedsiębiorcy, czyli o roli mediacji w sprawach gospodarczych

Spory między przedsiębiorcami stanowią nieodłączną cechę obrotu gospodarczego. Z uwagi na specyfikę sektora gospodarczego, nie sposób jest ich uniknąć w otaczającej nas rzeczywistości. Naturalną konsekwencją sporów na tle ekonomiczno- prawnym jest z kolei generowanie znacznych kosztów i ich czasochłonność.

Należy przy tym liczyć się z możliwością utarty prestiżu, a co za tym idzie, także wizerunku oraz zaufania klientów i kontrahentów. Według szacunków Ministerstwa Gospodarki spory w sprawach gospodarczych kosztują przedsiębiorców ok. 40 mld zł rocznie. Tym bardziej więc, kluczowy wydaje się być wybór właściwego sposobu rozwiązywania tego rodzaju konfliktów.

W ramach alternatywnych form rozwiązywania sporów wyróżnić można wiele różnorodnych procedur, spośród których największą popularnością jako dotąd cieszy się mediacja. Mediacja, najprościej rzecz ujmując, jest postępowaniem zmierzającym do ugodowego rozwiązania sporu pomiędzy skonfliktowanymi stronami, prowadzonym przez neutralną i bezstronną osobę trzecią- mediatora. Jedną z największych jej zalet obok szybszego i mniej kosztownego dla stron zakończenie sporu jest możliwość kontynuowania relacji gospodarczych między przedsiębiorcami i rozwijanie dalszej współpracy. 

Mediacja jest instytucją dobrowolną. Co w praktyce oznacza to dla przedsiębiorcy? Zarówno wszczęcie jak i uczestnictwo w mediacji pozostaje dobrowolne. Strony mogą na każdym etapie postępowania mediacyjnego wycofać się z prowadzonych negocjacji, nie ponosząc przy tym żadnych negatywnych konsekwencji. Wyposażone w autonomię woli mają zatem realny wpływ na całość procesu i jego przebieg. Pomimo dobrowolności mediacji warto jednak podjąć próbę rozmowy, ta bowiem daje bowiem realne korzyści, w szczególności dla profesjonalnych uczestników obrotu gospodarczego.

W procesie mediacji gospodarczej pomiędzy przedsiębiorcami, nie do przecenienia jest rola mediatora- bezstronnej i neutralnej osoby trzeciej, od której wiedzy, umiejętności i zdolności negocjatorskich zależy ostateczny jej wynik. Zadaniem mediatora nie jest bowiem przyznanie racji jednej ze stron, a stworzenie rozwiązania satysfakcjonującego obie strony konfliktu. Nawet jeżeli satysfakcjonującego i możliwego do przyjęcia przez obie strony rozwiązania nie sposób wypracować, kompromisowe ustalenia przyjęte w ugodzie i tak w dalszej perspektywie mogą stanowić podstawę do złagodzenia sporu i w rezultacie do jego stłumienia. 

Co istotne, w myśl zasady poufności mediacji nie tylko mediator, ale także strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym obowiązane są zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Dla przedsiębiorców oznacza to, iż wszelkie sprawy będące przedmiotem rozmów mediacyjnych, pozostają objęte dyskrecją, co niewątpliwie wpływa na korzystne postrzeganie mediacji i wzmocnienie poziomu zaufania przedsiębiorców do tego rodzaju metody rozwiązywania sporów. Zasada poufności nabiera w tym kontekście szczególnego znaczenia, biorąc pod uwagę zachowanie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz wizerunku przedsiębiorcy.

W polskim prawie cywilnym instytucja mediacji wprowadzona została do porządku prawnego w 2005 roku. Mimo tego, liczba spraw rozpoznawanych przez sądy nie zmniejszyła się znacząco na rzecz ugód zawieranych w wyniku mediacji. Odsetek zawieranych ugód nadal pozostaje niewielki. Według przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości raportu końcowego w zakresie stanu stosowania mediacji, problem niewielkiego procenta spraw kierowanych do mediacji nie jest osobliwy wyłącznie dla Polski¹. Z analiz przeprowadzonych w 28 krajach UE wynika, że pomimo licznych korzyści płynących z mediacji, w sprawach cywilnych i gospodarczych mediacja jest wykorzystywania w mniej niż 1 % spraw. Polska pod tym względem zajmuje piąte miejsce za krajami, które mogą pochwalić się długoletnią tradycją stosowania praktyk mediacyjnych jak np. Niemcy, Holandia czy Anglia. W zestawieniu zaś tej liczby z liczbą ogółu spraw skierowanych do sądów, Polska plasuje się dopiero w drugiej dziesiątce. 

1 stycznia 2016 roku weszły w życie nowe przepisy kodeksu postępowania cywilnego, które z założenia mają przyczynić się do wzrostu zainteresowania przedsiębiorców pozasądowymi metodami rozwiązywania sporów, co w przyszłości skutkować ma wzrostem liczby postępowań mediacyjnych podejmowanych na skutek umowy stron lub prowadzonych z wniosku o mediację przed wytoczeniem powództwa. Znowelizowana ustawa wprowadziła obowiązek informowania w pozwie, czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. Dostrzeżono także znaczącą rolę sądów w procesie popularyzacji i upowszechnienia polubownych metod rozwiązywania sporu, na które nałożony został obowiązek pouczenia stron o możliwości ugodowego zakończenia sporu. 

Niewątpliwą zachętą dla przedsiębiorców może okazać się argument o naturze ekonomicznej, a mianowicie zaliczenie kosztów mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd do kosztów sądowych, a także zwolnienie od opłaty sądowej wniosków o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem. Korzystne dla stron jest możliwe najwcześniejsze przystąpienie do negocjacji i zawarcie ugody jeszcze przed rozpoczęciem rozprawy. W takim przypadku bowiem strona otrzyma zwrot całości opłaty sądowej, którą zapłaciła wnosząc sprawę do sądu. Jeżeli do zawarcia ugody przed mediatorem dojdzie w dalszym etapie postępowania sądowego, zwrot opłaty będzie mniejszy i wyniesie 75 % opłaty sądowej.

Obecnie, gdy sądy pozostają stale pod natłokiem spraw, samo postępowanie sądowe zaś jest długotrwałe i kosztowne, wydaję się, że w interesie przedsiębiorcy warto jest rozważyć wybór alternatywnej metody rozwiązywania sporów między podmiotami gospodarczymi, w tym przede wszystkim mediacji. Z jego punktu widzenia istotne jest również, że każda ugoda stanowiąca zwieńczenie prowadzonych przed mediatorem negocjacji stron może mieć walor egzekucyjny. W praktyce oznacza to, że może być ona zatwierdzona przez sąd poprzez nadanie jej klauzuli wykonalności. W sytuacji niewywiązywania się przez podmiot gospodarczy z wypracowanych warunków ugody, może być ona natychmiastowo egzekwowana przez komornika. 

Warto więc już we wstępnym stadium negocjacji biznesowych rozważyć zamieszczenie w umowach klauzul mediacyjnych. W sytuacji zaistnienia sporu wynikającego z wypełniania postanowień zawartej umowy, tego rodzaju klauzula przewidziana w umowie daje stronom szanse na rozwiązanie konfliktu już na wczesnym jego etapie, oddalając tym samym konieczność wstąpienia na długotrwałą i kosztowną ścieżkę sądową.

Joanna Walentynowicz

---

¹ Raport końcowy „Diagnoza stanu stosowania mediacji oraz przyczyn zbyt niskiej w stosunku do oczekiwanej popularności mediacji” w: http://mediacja.gov.pl/files/doc/rk-mediacje-agrotec-02.09.pdf