Aktualności

40 EUR za zwłokę w płatnościach

Uprawnienie wierzyciela do otrzymania zryczałtowanego zwrotu kosztów dochodzenia należności - narzędzie do przeciwdziałania opóźnieniom w spłacie.

Ustawodawca unijny wyposażył wierzycieli w nowy instrument, który z założenia ma skuteczniej zabezpieczać ich interesy i przyspieszyć przepływ finansów między przedsiębiorcami. Nowością jest bowiem wyposażenie wierzyciela w uprawnienie do wysuwania roszczeń o przyznanie mu zryczałtowanej minimalnej kwoty kosztów dochodzenia należności. Rozwiązanie to wprowadzone zostało do unijnego porządku prawnego na mocy art. 6 dyrektywy  Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE w sprawie zwalczania opóźnień w transakcjach handlowych, w świetle którego wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej  stałej kwoty 40 euro w przypadku, gdy odsetki za opóźnienie w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych. Zryczałtowaną kwotę 40 euro należy traktować jako „uczciwą rekompensatę za ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniem w płatnościach” celem zniechęcenia do opóźnień w ich terminowej spłacie (motyw 19 preambuły). 

Zmiana prawa unijnego wymusiła wprowadzenie odpowiednich nowelizacji w krajowych porządkach prawnych państw członkowskich.  Dotychczas obowiązujące w tej materii przepisy prawa polskiego zastąpione zostały ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która weszła w życie z dniem 28.04.2013 r (dalej: u.t.z.). Postanowienia tej ustawy nie mają zastosowania do każdej transakcji, której dokonują podmioty prawa, a wyłącznie do tzw. transakcji handlowych rozumianych jako umowy, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli ich strony, których wyliczenie wskazuje ustawa, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. 

Instrument ochrony wierzycieli, o którym mowa w art. 6 dyrektywy 2011/7/UE, implementowany przez polską ustawę o transakcjach handlowych, definiowany jest jako uprawnienie do żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w przypadku opóźnienia w płatności (art. 10 ust.1  u.t.z.). Kwota rekompensaty stanowi ryczałt- nie jest więc odzwierciedleniem rzeczywistych kosztów odzyskiwania należności. Mowa jest tu o pokryciu kosztów dochodzenia tych należności, które w niektórych sytuacjach są trudne do ustalenia, a więc na przykład telefony, wyjazdy, koszty czynności osób zatrudnionych przez wierzyciela związanymi z dochodzeniem należności (takim wyliczeniem posłużył się np. SR w Jeleniej Górze w wyroku z dnia 17.06.2015 r., sygn. akt V GC 707/14). Wierzyciel nie został pozbawiony jednak możliwości dochodzenia należności, których wysokość przekracza omawianą kwotę. W takiej sytuacji przysługuje mu zwrot nadwyżki w uzasadnionej wysokości, tzn. zwrot różnicy pomiędzy kosztem faktycznie poniesionym przez wierzyciela celem odzyskania należności, a zryczałtowaną kwotą 40 euro (art. 10 ust.2 u.t.z.). 

Wymagalność roszczenia wierzyciela uzależniona jest ściśle od spełnienia ustawowych przesłanek wskazanych w art.10 u.t.z. Równowartość kwoty 40 euro przysługuje wierzycielowi od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, które aktualizuje się z momentem nieterminowej zapłaty świadczenia przez dłużnika. Rekompensata ta jest należna wierzycielowi bez konieczności wykazania (zgodnie z treścią ustawy „bez wezwania”), że koszty te zostały poniesione. Wierzyciel nabywa prawo do uzyskania ryczałtu już w chwili opóźnienia w płatności przez dłużnika (uchwała SN z dnia 11.12.2015 r. III CZP 94/150). Ustawa milczy w kwestii podejmowania jakichkolwiek dodatkowych działań przez wierzyciela- przyznanie rekompensaty następuje niejako „automatycznie”, co w ocenie Sądu Najwyższego wymienionej uchwale ma na celu zwiększenie dolegliwości wobec dłużnika, który spóźnił się z zapłatą w terminie.
Co do zasady jedno roszczenie o przyznanie równowartości 40 euro przysługuje wierzycielowi w odniesieniu do jednej umowy, niezależnie od liczby faktur. Wierzyciel nie może jednak domagać się zapłaty ryczałtu w walucie euro, gdyż zgodnie z polskim przepisami, równowartość kwoty 40 euro musi zostać przeliczona na złote według średniego kursu euro NBP. Przeliczenie kwoty 40 euro następuje na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym powinna nastąpić zapłata.

Dla porównania, implementacji unijnej dyrektywy 2011/7/UE dokonano również w prawie niemieckim. Konstrukcja rekompensaty należności za zwłokę w płatności, wprowadzona do niemieckiego kodeksu cywilnego (§ 288 ust. 5 zd. 1 BGB) ustawą Gesetz zur Bekämpfung von Zahlungsverzug im Geschäftsverkehr, pomimo że nieco inaczej sformułowana, aniżeli w polskiej ustawie, również przyjęła forma ryczałtu. Zryczałtowana kwota 40 euro przyznawana jest niezależnie od rzeczywistych kosztów poniesionych w związku ze szkodą wynikającą z opóźnienia w zapłacie. Z chwilą zwłoki, wierzyciel jest uprawniony do żądania zapłaty rekompensaty w pełnej wysokości, niezależnie od tego, czy stosowna szkoda rzeczywiście powstała („unabhängig davon, ob tatsächlich ein entsprechender Schaden entstanden ist“). Konieczność podejmowania jakichkolwiek dodatkowych działań w postaci wzywania dłużnika do zapłaty również i w tym przypadku nie jest wymagana.

Równowartość kwoty 40 euro uznawana jest za zryczałtowaną rekompensatę za koszty, które wierzyciel poniósł w związku z odzyskiwaniem należności, nie stanowi ona więc wyrównania konkretnej szkody, czy uszczerbku o określonej wysokości. Pomimo tego, że jej stosowanie w praktyce nadal budzi wiele niejasności i stale jest przedmiotem analizy i interpretacji  sądów powszechnych, dla przedsiębiorców stanowi niezwykle przydatne i pomocne narzędzie dla zdyscyplinowania nierzetelnych dłużników.

Joanna Walentynowic